Smykowski K.

Animals in publications of Polish Catholic thinkers of the first half of the twentieth century

Przełom XIX i XX wieku był czasem istotnych przemian dokonujących się w zakresie relacji ludzi wobec zwierząt. Ich przejawem było zwiększenie ludzkiej wrażliwości na los zwierząt wykorzystywanych w różnych gałęziach gospodarki. W tym samym czasie zaczęły powstawać liczne organizacje filoanimalistyczne, których celem było podjęcie działań na rzecz poprawy dobrostanu zwierząt hodowlanych oraz przeciwdziałania okrucieństwu wobec istot żywych. W tym czasie dość powszechnym było przekonanie, że podstaw dla tego typu niewłaściwych zachowań należy szukać w nauczaniu Kościoła katolickiego i towarzyszącej mu refleksji teologicznej. Tego rodzaju opinie prezentowały nie tylko osoby dystansujące się od Kościoła, ale i głęboko wierzący katolicy. Nierzadko spotykało się niemające podstaw stwierdzenia, że świętym księgom chrześcijaństwa obca jest postawa litości wobec zwierząt (13). Tego typu wywody są powtarzane także współcześnie (10). Reakcją ze strony środowiska polskich myślicieli katolickich były dwie niewielkich rozmiarów książeczki, których celem był popularnonaukowy wykład nauczania na temat relacji człowieka wobec zwierząt. Pierwsza z nich autorstwa Kazimierza Lubeckiego i opatrzona błogosławieństwem papieża Piusa X została wydana w 1909 r. jeszcze pod zaborem austriackim. Drugą opracowaną przez Mariana Skrudlika wydrukowano w przededniu wybuchu II wojny światowej. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie dorobku polskiej myśli katolickiej I połowy XX wieku w odniesieniu do stosunku ludzi wobec zwierząt. W tym celu dokonano analizy najważniejszych publikacji, by następnie wydobyć główne aspekty tegoż dorobku. Celowo zostały pominięte opracowania naukowe dotyczące teologii moralnej, w których marginalnie pojawiają się także omawiane kwestie. Podręczniki te jednak były ukierunkowane bardzo profesjonalnie, a ich odbiorcami byli wyłącznie duchowni, przez co zasięg bezpośredniego ich oddziaływania był stosunkowo niewielki (12). Pominięto także opracowania powstałe w innych państwach, a następnie przetłumaczone na język polski. Wśród dominującej problematyki należy wyróżnić przede wszystkim ukazanie postaci wielu świętych reprezentujących zarówno tradycję wschodnią, jak i zachodnią, przedstawienie przejawów działania Kościoła instytucjonalnego i poszczególnych hierarchów na rzecz kształtowania postaw właściwych oraz napiętnowanie przejawów okrucieństwa, które obce winny być chrześcijańskiemu stylowi życia ...

[full text in Polish]